Terim anlamın dil bilgisi açısından büyük bir önemi vardır. Belirli kavramları kategorilere ayırmak için kullanılan terim anlam hayatın her alanında karşımıza çıkar.
Terim Anlam Nedir?
Terim anlam çoğu öğrenci tarafından merak edilen ve bazı durumlarda kafa karışıklığına sebep olan bir konudur. Ancak terim anlamı kavramak aslında son derece kolaydır. Meslek, sanat, bilim ve spor gibi farklı alanlara dahil edilen çeşitli kavramları karşılayan sözcükler terim anlama denk gelir. Terim anlam çeşitli kategorilerdeki kavramlara karşılık gelebilir. Örneğin; nota kelimesi müzik kategorisine dahil edilen bir terim anlamdır, aynı şekilde penaltı kelimesi spor kategorisine dahil edilen bir terimdir. Terim anlam bu şekilde çok çeşitli kategorilerdeki farklı kavramlara denk gelebilir.
Spor terimleri arasında sporla bağıntılı olan bütün kavramlar yer alır. Aynı şekilde müzik kategorisine müzik ile ilgili bütün gerçek anlamlı kavramlar dahil edilir. Böylelikle Türkçede terim anlam sayesinde kategorileştirme ve gruplaştırma da yapılabilir. Terim anlam farklı kavramları gruplamada kullanılır.
Terim Anlam Özellikleri Nelerdir?
1- Terim anlam, herhangi bir kavramın detaylarını anlatmaya yarar. Yani genel bir kategori ele alındığında, bu kategoriye dahil edilen bütün terim anlamlı kelimeler o kategorinin detaylı açıklamasını da yapmamıza yarar.
Örnek:
Futbol kategorisine dahil edilen penaltı, köşe vuruşu, futbolcu, orta saha, forma, hakem, kaleci, stadyum, kırmızı kart, taç atışı ve out gibi kavramların hepsi terim anlamdır. Aynı zamanda bu kavramların hepsi ele alındığında ana kategori olan futbolun detaylı açıklaması da yapılır.
2- Terim anlam genellikle halk ağzında yer almaz. Ancak halk ağzında bulunan diğer sözcüklerin sonradan terim anlam kazandığı bazı durumlar vardır.
Örnek:
Halk arasında "budala" kelimesi "aptal, sersem, anlayışsız" gibi kavramlara denk gelir ve terim anlam olarak kabul edilmez. Ancak "budala" kelimesi psikoloji dalında ele alındığında, belirli bir zeka seviyesine karşılık gelir. Bu şekilde kullanıldığında terim anlam olarak kabul edilir.
3- Terim anlamlı kelimeler gerçek anlamlarını korurlar. Terim anlamlı kelimelerin yan anlamı ya da mecazi anlamı bulunmaz. Çünkü bu kelimeler gerçek anlamlarıyla kullanılırlar.
Örnek:
Üçgenin iç açıları toplamı 180 derecedir. Bu cümledeki üçgen kelimesi terim anlamdır. Matematik ya da geometri kategorisine giren üçgen kelimesi gerçek anlamıyla kullanılmıştır.
4- Bazı durumlarda terim olmayan bir sözcük terim olarak kullanılabilir ya da gerçekte terim olan bir sözcük kullanıma bağlı olarak terim anlamını yitirebilir.
Örnek:
Türkiye'nin en kuzeyindeki nokta Sinop burnu olarak kabul edilir. Bu cümledeki burun kelimesi aslında bir terim değilken cümle içi kullanımı sonucu coğrafi kategoriye dahil olarak terimleşmiştir.
Polis suçluları hücreye kapattı. Bu cümledeki hücre kelimesi biyoloji kategorisinde yer alan bir terimken kullanıma bağlı olarak terim anlamını yitirmiştir.
5- Terim anlamlı bir sözcük pek çok farklı alan ya da kategoriye aynı anda dahil edilebilir.
Örnek:
Ağaç ve bitkilerin en önemli hayati organları kökleridir.
On altı sayısı kök dışına dört olarak çıkarılır.
Türkçede yalın halde bulunan ve herhangi bir ek almamış olan kelimelere kök denir.
Yukarıdaki cümlelerde kullanılan "kök" sözcüğü terim anlama karşılık gelir. Ancak "kök" kelimesinin her cümlede dahil edildiği kategori ya da grup farklıdır. İlk cümlede biyoloji, ikinci cümlede matematik, son cümlede ise dil bilgisi kategorisine ait terim anlamlı kelimeye karşılık gelir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder